مدیریت دانش چیست؟
مدیریت دانش، معماری دانایی در سازمان است.
سازمان‌های امروز بیش از هر زمان دیگر، در معرض تهدید فرسایش دانش هستند: بازنشستگی کارکنان کلیدی، تغییر ساختارها، ناپایداری بازار و پیچیدگی تصمیم‌گیری. در چنین وضعیتی، مدیریت دانش نه صرفاً یک پروژه IT یا اقدام مستندسازی، بلکه یک راهبرد بقا و تعالی است؛ راهبردی که می‌کوشد دانش نهفته در لایه‌های مختلف سازمان – از خطوط تولید تا اتاق هیئت‌مدیره – را شناسایی، فعال‌سازی و بازتوزیع کند.
در ادبیات علمی، تعاریف متعددی از مدیریت دانش ارائه شده است:
نوناکا و تاکوچی (1995) مدیریت دانش را به‌مثابه «تبدیل مداوم دانش ضمنی به دانش صریح و بالعکس، در بستر تعامل اجتماعی و سازمانی» تعریف کرده‌اند و ما در مشاورین سرآمدی آلا، مدیریت دانش را چنین تعریف می‌کنیم:«مدیریت دانش، طراحی و پیاده‌سازی نظامی یکپارچه از فرایندها، ساختارها، رفتارها و فناوری‌هاست که با هدف شناسایی، تثبیت، توزیع و به‌کارگیری دانش‌های حیاتی در راستای تحقق اهداف راهبردی و نهادینه‌سازی آن در تصمیم‌گیری‌های سازمان اجرا می‌شود.»
چگونه مدیریت دانش عامل بهبود نتایج کسب و کارمیگردد؟
افزایش عملکرد سازمانی
شواهد بین‌المللی نشان می‌دهد که استقرار اثربخش مدیریت دانش می‌تواند افزایش بهره‌وری عملیاتی تا 35٪ را از طریق حذف دوباره‌کاری‌ها و مستندسازی تجربیات به همراه داشته باشد و کاهش ریسک خروج کارکنان کلیدی از طریق انتقال دانش حیاتی در زمان ترک سازمان را تضمین کند و از طرفی افزایش سرعت تصمیم‌گیری‌های راهبردی را از طریق دسترسی به تجربه‌های پیشین و تحلیل‌های دانشی فراهم آورد.
ایجاد مزیت رقابتی
مطالعه Nonaka & Takeuchi (1995) نشان داد شرکت‌های ژاپنی مانند تویوتا و هوندا با مدیریت مؤثر دانش ضمنی کارکنان، نوآوری را افزایش داده‌اند.
بر اساس مدل منابع مبتنی بر دانش (Knowledge-Based View – KBV) (Grant, 1996)، دانش به عنوان یک منبع استراتژیک شناخته می‌شود که می‌تواند مزیت رقابتی پایدار ایجاد کند.
حفظ دانش سازمانی
تحقیق DeLong (2004) در کتاب Lost Knowledge هشدار می‌دهد که خروج نیروهای باتجربه (به دلیل بازنشستگی یا تغییر شغل) می‌تواند تا ۶۰٪ از دانش حیاتی سازمان را از بین ببرد.
سیستم‌های KM مانند پایگاه‌های دانش و برنامه‌های انتقال دانش (Mentoring) این ریسک را کاهش می‌دهند.
تسهیل نوآوری
مطالعه Darroch (2005) در Journal of Knowledge Management نشان داد که سازمان‌های با بلوغ KM بالا، نرخ نوآوری بیشتری دارند.
مدل SECI نوناکا و تاکه‌اوچی توضیح می‌دهد که چگونه تبدیل دانش ضمنی به صریح، ایده‌های جدید خلق می‌کند.
بهبود تصمیم‌گیری
تحقیق Pfeffer & Sutton (2006) نشان می‌دهد سازمان‌هایی که از شواهد مبتنی بر دانش استفاده می‌کنند، خطای تصمیم‌گیری کمتری دارند.
ابزارهای KM مانند سیستم‌های هوش تجاری (BI) و مدیریت درس‌آموخته‌ها (Lessons Learned) به تصمیم‌گیران کمک می‌کنند.
کاهش هزینه‌ها و زمان
گزارش Gartner (2020) تخمین زد که سازمان‌ها با پیاده‌سازی KM می‌توانند تا ۳۰٪ در زمان جست‌وجوی اطلاعات صرفه‌جویی کنند.
مطالعه McKinsey (2018) نشان داد که اشتراک‌گذاری دانش بین بخش‌ها، هزینه‌های پروژه را تا ۲۰٪ کاهش می‌دهد.
خدمات ما در حوزه مدیریت دانش
در مشاورین سرآمدی آلا، نقطه آغاز مداخله دانشی، درک مسائل راهبردی سازمان مشتری است. بر این اساس، خدمات ما در قالب یک چارچوب جامع ارائه می‌شود:
1. تحلیل و ارزیابی بلوغ مدیریت دانش
1- با بهره‌گیری از مدل‌های EFQM-KM و APQC
2- استفاده از ابزارهای بومی‌شده برای سنجش
وضعیت موجود و شکاف دانشی
2. طراحی استراتژی و نقشه راه مدیریت دانش
1- هم‌راستایی کامل با برنامه‌های تحول سازمان
3. طراحی و استقرار فرآیندهای کلیدی مدیریت دانش
1-طراحی ساختار و نقش‌های دانشی
2-مستندسازی پروژه‌ها
3-ایجاد بانک دانش‌های حیاتی
4-نظام انتقال تجربه
5-مرور دانشی
4. توانمندسازی منابع انسانی و شبکه‌های دانشی
1 - توسعه انجمن‌های خبرگی
2 - آموزش تسهیل‌گران دانش
3 - برنامه‌های شناسایی و انگیزش مشارکت‌کنندگان
4 - برگزاری کافه دانش متناسب با بافت سازمانی
5. فرهنگ‌سازی و تغییر رفتار دانشی
1 -طراحی کمپین‌های دانشی
2- برنامه‌های تعاملی
3- ترکیب مداخلات آموزشی، ارتباطی و رفتاری
6. پایش، ارزیابی و بهبود مستمر سیستم مدیریت دانش
1- تعریف شاخص‌های دانشی (KPI/OKR)
2- طراحی داشبوردهای مدیریتی
3-ارزیابی اثربخشی سیستم